164. Gurdwara Kanoha, district Rawalpindi!

Kanoha is 50 kilometers from Islamabad, near Kallar Syedan. It is a small village with a scattered population. It has all the charm and beauty of Potohar region. Besides that the only significant thing about this place is an old and abandoned gurdwara. It is not a historic gurdwara, in the sense that it is not associated with any guru, prominent person, or significant event. At least not to my information. 

This gurdwara is situated at 33°24'20.11"N, 73°25'59.96"E. It is located on low ground and is surrounded by a few houses. So only the top of the gurdwara is visible from the main road, about 350 meters away. I visted the gurdwara on 30 April, 2023. Gurdwara is located amidst beautiful plants and trees and a small brook is flowing nearby. 

The famous anthropologist Zulfiqar Ali Kalhoro and some other sources have named this gurdwara as Tapiana Sahib, Kanoha. Luckily there are many plaques in the gurdwara that give some information about the history of this gurdwara. This building of the gurdwara as built during the late 1930s.

Gurdwara Kanoha. (30.04.2023.)

The four-storey building is located amidst beautiful plants and trees. (30.04.2023)

The structure of the gurdwara is still in good condition. (30.04.2023)

One of the four entrances of the gurdwara. (30.04.2023)

The plaster of the outer walls has fallen off and some windows are also closed. (30.04.2023)

Another view.  (30.04.2023)

A view from the south. (30.04.2023)

An internal view. (30.04.2023)

View of the ground floor. (30.04.2023)

A corridor on the second floor. (30.04.2023)

This heath was on the second floor. (30.04.2023)

Looking north towards the main road. (30.04.2023)

Countryside towards south. (30.04.2023)

੧ ਓ ___

੧੦੫  ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਹਰਨਾਮ ਕੌਰ ਸਪੁਤਨੀ

ਭ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ 

ਬੇਵਲ ਨਵਾਸੀ

اِک اونکار 

۱۰۵ روپے سیوا کرائی
ہرنام کور سپُتنی

بھائی اوتار سنگھ

بیول نواسی

Ek Onkar 

105 Rs were donated for the service 

Harnam Kaur wife of

Bhai Avtar Singh

Resident of Bewal

੧ ਓ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ

ਇਸ ਚੁਗਾਠ ਸਂਗਮਰਮਰ ਦੀ ਸੇਵਾ

ਸ੍ਰ: ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਗਾਂਦੀ ਥਮਾਲੀ ਨੇ

 ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰ: ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਗੁਰਪੁਰ

ਨਿਵਾਸੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਕਰਾਈ.੧੬੫ 

੩੧ ਚੇਤਰ ੪੬੮ ਨਾ: ਸ਼:

اِک اونکار سَتِّ گُر پرساد

اس چوگاٹھ سنگ مرمر دی سیوا

سردار سنتوکھ سنگھ گاندی تھمالی نے

آپڑیں پِتا سردار ہیرا سنگھ گُر پُر 

نِواسی دی یاد وِچ کرائی۔  165 روپے

31 چیتر 468 نانک شاہی

 

 Ek Onkar Satte Gurparsad ((With the grace of The True Guru (God))

The service for this marble was rendered by Sardar Santokh Singh Gandi of Thamali

in memory of his heavenly abode father Sardar Heera Singh. 165 Rs.

31 Chetr 468 Nanak Sahai (1937 AD)

੧ ਓ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ

ਟੈਹਲ ਕਰਾਈ

ਇਕ ਦਰਵਾਜੇ ਲੋਹੇ ਦੀ

ਸ੍ਰੀ ਬਾਸ਼ੀ ਸਿੰਘ ਵਲਦੇ

ਕਲੇਆਨ ਦਾਸ ਜੀ ਚੋਹਾ

ਖਾਲਸਾ. ਨਾਨਕ ਸ਼ਾ 

اِک اونکار سَتِّ گُر پرساد

ٹہل کرائی 

اس دروازے لوہے دی

سری باشی سنگھ ولد

کلیان داس جی چوہا 

خالصہ۔ نانک شاہی 468 ماگھ 16

Ek Onkar Satte Gurparsad ((With the grace of The True Guru (God))

Service for the iron of this gate was rendered by 

Sri Bashi Singh s/o Klayan Das ji of Choha Khalsa. 

16 Magh 468 Nanak Shahi (1937 AD)

੧ ਓ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ

ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਸੇਵਾ ਬੇਵਾਲ ਨਿਵਾਸੀਆਂ

ਨੇ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ. 

੨੫ ਯਾਦਗਾਰ ਜਥੇਦਾਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ

ਦੀ ਸਪੁਤਨੀ ਲਾਜਵੰਤੀ ਵਲੋਂ

੨੫ ਚੋ: ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ ਡ: ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ

 ੨੫ ਸ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ : ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਜੀ

੨੫ ਚੋ ਵਸਾਖ ਸਿੰਘ : ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ

੨੫ ਸ੍ਰ: ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ 

੨੫ ਸ੍ਰ: ਜੋਹਦ ਸਿੰਘ ਜੀ

੨੫ ਸ੍ਰ: ਸਰਦਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਚਡਾ

੧੨੫ ਸਾਧ ਸੰਗਤ

اِک اونکار سَتِّ گُر پرساد

ہیٹھ لکھی سیوا بیول نواسیاں

نے ورلے نال کیتی

25 روپے یادگار جتھے دار پریم سنگھ

دی سپُتنی لاجونتی ولوں

25 روپے چودھری گنگا سنگھ، بھائی کرتار سنگھ جی

25 روپے سردار کرتار سنگھ، گُردِت سنگھ جی

25 چودھری وساکھ سنگھ، سُجان سنگھ جی

25 سردار جوہد سنگھ جی

25 سردار جیت سنگھ جی

25 سردار سردار سنگھ جی چڈا

125 سادھ سنگت 

Ek Onkar Satte Gurparsad ((With the grace of The True Guru (God))

Some of the services mentioned below were rendered by

25 Rs in memory of Jathedar Prem Singh by his wife Lajwanti

25 Rs Chaudhry Ganga Singh, Bhai Kartar Singh ji

25 Rs Sardar Kartar Singh , Gurdit Singh

2 Rs Chaudhry Wisakh Singh, Sujan Singh ji

25 Sardar Johd Singh ji

25 Sardar Jeet Singh ji

25 Sardar Sardar Singh ji Chadha

and 125 the congregation

੨੫ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਰਾਜ ਦੇਵੀ ਸਪੁਤਨੀ ਸ.

ਉਤਮ ਸਿੰਘ ------ --- ------ 

ਰਹੀ ਸ੍ਰ: ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ 

੨੦ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ -------- -------- 

ਅਪਨੀ ----- ------- 

੨੦ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਮਾਈ ਨਾਨਕੀ ਸੇਵਾ 

ਦਾਰਨੀ ਨੇ 

੧੦ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਓਸਤਾਦਨੀਆਂ ਗੌਬਿੰਦ ਕੌਰ

ਜਮਨਾ ਦੇਈ

25 روپے سیوا کرائی

رام دیوی سپُتنی سردار

اُتم سنگھ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

20 روپے سیوا کرائی

تیجا سنگھ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اپنی ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

20 روپے سیوا کرائی

استادنیاں گوبند کور

جمنا دئی

25 Rs Service rendered by Ram Devi w/o Sardar Utam Singh

-----------------------------

Rs 20 Service rendered by Teja Singh 

-------------------------

Rs 20 By teachers

Gobind Kaur, Jamna Daie

੧ ਓ

------- ਬਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ  

ਸ੍ਰਿ: ਕਿ੍ਪਾਲ ਸਿੰਘ

ਜੀ ਵਸੂਰ ਗੁਜਰਖਾਨ

ਯਾਦਗਾਰ ਆਪਣੀ

ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ ਚਾਨਣ ਕੌਰ

اِک اونکار 

۔۔۔۔۔۔ باریاں دی سیوا

سری کرپال سنگھ

جی وسور گوجرخان

یادگار آپڑِیں 

پتنی بی بی چرنڑ کور

Ek Onkar

....... Service of these windows was rendered by 

Sri Kirpal Singh ji, resident of Gujar Khan, 

in memory of his wife 

Bibi  Charan Kaur

੩੦ 

ਸ੍ਰਿ: ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਵਲਦ

ਜੀਵਣ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ

ਨੇ

ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ

30 روپے

سری امر سنگھ جی

ولد

جیوَںڑ سنگھ کوہلی

نے

آپڑیں ویاہ دی یاد وِچ

Rs 30 Siri Amar Singh ji s/o

Jeevan Singh Kohli

in memory of his wedding

੩੫

ਐੱਮ. ਟੀ. ਦੇ ਸਭ ਸਿੰਘਾਂ ਵਲੋਂ

ਰਾਂਹੀ

ਸ੍ਰਿ: ਦੀਵਾਨ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀਵਾਨਾ

ਧਮਾਲੀ ਵਾਲੇ

ਨਾਨਕ ਸੰ: ੪੬੯

35 روپے

ایم ٹی دے سبھ سنگھاں ولوں

راہی

سری دیوان پال سنگھ دیوانہ

دھمالی والے

نانک سن: 469

35 Rs By all the Sighs of M.T. through 

Sri Diwan Pal Singh Diwana

of Dhamali (or Thamali)

Year Nanak 469 ( 1938 AD)

੧ ਓ

੫੧ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਸ੍ਰ: ਰਾਜਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਰਲਾ

ਯਾਦਗਾਰ ਅਪਨੇ ਪੂਜ ਪਿਤਾ

ਸ੍ਰ: ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗਡਾਰੀ ਵਾਲੇ

ਹਾਲ ਧਮਾਲੀ

ਰਹੀ

ਜਮਾਦਾਰ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ

اِک اونکار

51 روپے سیوا کرائی

سردار راجا سنگھ جی سرلا

یادگار اپنے پُوج پِتا 

سردار تیجا سنگھ جی گڈاری والے

حال دھمالی

راہی

جمعدار گوردِت سنگھ

Ek Onkar

51 Rs Service rendered by Sardar Raja Singh ji Sarla 

in memory of his most venerable father 

Sardar Teja Singh of Gadari, currently resident of Dhamali 

through Jamadar Gurdit Singh 

੧ ਓ 

੧੦੧ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ 

ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਕਨਾ ਬੰਦਾ ਵਾਲੇ

ਨਵਿਤ ਮਾਈ ਲਛਮੀ ਦੇਵੀ 

੫੧ ਮਦਨ ਸਿੰਘ ਸਪੁਰ ਚੌਦਰੀ

ਸ੍ਰਦਾਰ ਸਿੰਘ ਬੇਵਾਲ 

ਹਰਬੰਸ ਕੌਰ ਸਪੁਤਨੀ ਮਦਨ ਸਿੰਘ 

ਸਪੁਤਰ ਚੌਦਰੀ ਸਰਦਾਰ ਸਿੰਘ

੨੫ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ ਮਾਈ ਮਾਯਾ

ਧਰਮ ਸਪੁਤਨੀ ਸਰਦਾਰ ਪਰਤਾਪ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਲਰ

੨੫ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ ਸ੍ਰ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਤੇ

ਸਪੁਤਨੀ ਪਿਆਰਾ ਦੇਈ ਕਲਰ

اِک اونکار

101 روپے سیوا کرائی کرتار سنگھ

بلبیر سنگھ سکنہ بندا والے

نَوِت مائی لچھمی دیوی

51 روپے مدن سنگھ سپُتر چودھری

سردار سنگھ بیول

ہربنس کور سپُتنی مدن سنگھ

سپُتر چودھری سردار سنگھ

25 روپے سیوا کرائی مائی مایا

دھرم سپُتنی سردار پرتاپ سنگھ

پُوری کلر

25 سیوا کرائی سردار کِشن سنگھ جی

تے

سپُتنی پیارا دئی کلر

Ek Onkar

101 Rs Service Rendered by Kartar Singh, Balbir Singh 

residents of Banda; Mai Lachhmi Devi

51 Rs Madan Singh s/o Chaudh Sardar Singh (of) Bewal

Harbans Kaur w/o Madan Singh s/o Chaudhry Sardar Singh

25 Rs Service rendered by Mai Maya Dharam w/o Sardar Partap Singh Puri (of) Kallar 

25 Rs Service rendered by Sardar Kishan Singh ji and wife Pyara Daie (of) Kallar 

੧ ਓ 

 ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

੨੫

ਮੰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਠੇਕੇਦਾਰ

ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ

ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ੪੬੮ ੩੧ ਚੇਤ

اِک اونکار

 سیوا کرائی

25 روپے

منجیت سنگھ جی ٹھیکیدار

راولپنڈی

نانک شاہی 468 ۔ 31 چیت

Ek Onkar

25 Rs Service Rendered by Manjit Singh ji Contractor

Rawalpindi. 31 Chet 468 Nanak Shahi (1937 AD)

੧ ਓ

੫੧ ਟੇਹਲ ਕਰਾਈ 

ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮਾਈ ਅਵੰਤੀ ਜੀ 

ਨੇ

ਯਾਦਗਾਰ ਆਪਣੇ ਸ੍ਰ: ਸਾ: ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ 

ਜੀ ਬੇਦੀ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ 

...... ਕਤਕ ੪੬੭ ਨਾ: ਸ਼: 

اِک اونکار

51 روپے ٹہل کرائی

شریمتی مائی آونتی جی

نے

 یادگار آپڑیں سردارس: سُجان سنگھ

جی بیدی راولپنڈی

۔۔۔۔۔۔ کتک 467 نانک شاہی

Ek Onkar

51 Rs Service rendered by Shrimati Msi Avanti ji

in memory of her ----- Sardar Sujan Singh ji Bedi, Rawalpindi.

------ Katak 467 Nanak Shahi (1936 AD)

੧ ਓ

ਸੇਵਾ

੨੦੦ ਮਾਈ ਕਰਤਾਰ ਦੇਈ ਯਾਦਗਾਰ 

ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸ: ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਮੈਦ ਧਮਾਲੀ ਵਾਲੇ

............ ਮਾਰਚ ੧੯੩੭

اِک اونکار

سیوا

200 مائی کرتار دئی یادگار

آپڑیں پتی سردار سُندر سنگھ جی

سُوَرگواسی مید دھمالی والے

۔۔۔۔۔۔۔ مارچ 1397

Ek Onkar

200 Rs service rendered by Kartar Daie in memory of her husband

Sardar Sundar Singh ji of Dhamali

.... March, 1937.

੧ ਓ

ਸੇਵਾ 

੨੫ ਜਮਾਦਾਰ ਸਰਧਾ ਸਿੰਘ 

ਗੰਡਹੋਕ ਸਪੁਤਰ ਸ੍ਰ: ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ

ਜੀ ਕਨੋਹਾ

ਸਾਵਣ ਸੰ: ਨਾਨਕ ਸ਼: ੪੬੮

اِک اونکار

سیوا

25 روپے جمعدار سردھا سنگھ

گنڈہوک سپُتر سردار تیجا سنگھ

جی کنوہا

ساون سن نانک شاہی 468

Ek Onkar

25 Rs Service rendered Jamadar Sardha Singh Gandhok

s/o Sardar Teja Singh ji (of) Kanoha

Year: Sawan Nanak Shahi 468 (1937 AD)

੨੫ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਸ੍ਰ: ਚਤਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਣੀ ਸਪੁਤਰ

ਸ੍ਰ: ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਕਲਰ)

ਸੰ: ੪੬੮ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ

੩੧ ਚੇਤਰ

25 روپے سیوا کرائی

سردار چتر سنگھ ساہڑیں سپُتر

سردار کِشن سنگھ جی (کلر)

سن 468 نانک شاہی

31 چیتر

25 Rs Service rendered by Sardar Chatar Singh Sahni s/o Sardar Kishan Sin Ji (of) 

Kallar Syedan Year: 31 Chetr 468 Nanak Shahi (1937 AD)

੧ ਓ

ਸੇਵਾ

੨੫ ਕਰਾਈ ਅਰਜਨ ਦੇਈ

ਯਾਦਗਾਰ ਅਪਨੇ ਪਤੀ

ਗੁਰਪੁਰ ਨਿਵਾਸੀ ਸ੍ਰ: ------- ਸਿੰਘ

ਜੀ ਚਕੜਾਲੀ ਵਾਲੇ

ਸੰ: ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ੪੬੮  ੧੯ ਮਾਘ

اِک اونکار

سیوا

25 کرائی ارجَن دئی

یادگار اپنے پتی

گورپور نواسی سردار۔۔۔۔۔۔۔ سنگھ

جی چکڑالی والے

سن نانک شاہی 468، 19 ماگھ

Ek Onkar 

25 Rs Service rendered by Arjan Daie in memory of her husband, heavenly abode, 

Sardar ......... Singh ji of Chakrali

Year: 19 Magh, 468 Nanak Shahi (1937)

੧ ਓ

੨੫ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

ਸ੍ਰ: ਮਨੋਹਰ ਸਿੰਘ ਤੇ

ਸ੍ਰ: ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਸਪੁਤਰ

ਸ੍ਰ: ..... ਸਿੰਘ ਜੀ ....... ਕਲਰ

اِک اونکار 

25 سیوا کرائی

سردار منوہر سنگھ تے

سردار نریںڑ سنگھ سپُتر

سردار ۔۔۔۔۔۔ سنگھ جی ۔۔۔۔۔۔۔۔ کلر

Ek Onkar

25 Rs Service rednered by Sardar Manohar Singh & Sardar Narayan Singh 

s/o Sardar ........ Singh Ji ...... (of) Kallar

੧ ਓ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ

----- ਭਾਈ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਚੋਹਾ ਖਾਲਸਾ ਨਵਾਸੀ ਨੇ

੫੬ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਮੁਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ

੪੫ ਆਪਣੀ ਸਪੁਤਨੀ ਬੀਬੀ ਗੋਪਾਂ ਤੇ

ਕਾਕਾ ਰਾਗਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿਚ

اِک اونکار سیوا کرائی

۔۔۔۔۔۔۔ بھائی جواہر سنگھ جی

چوہا خالصہ ںواسی نے

56 روپے آپڑیں پِتا بھائی مُلا سنگھ جی

45 روپے آپڑَیں سپُتنی بی بی گودھاں تے

کاکا رگبیر سنگھ دی یادگار وِچ

Ek Onkar Service renered by 

Bhai Jawahar Singh ji, resident of Choha Khalsa

56 Rs in memory of his father Bhai Mula Singhi ji

45 Rs in memory of his wife Bibi Godhan & Kaka Ragbir Singh 

੨३ ਸ੍ਰ: ਰਾਗਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ 

ਬਖਸੀਆਲ ਕਲਰ ਨੇ ਆਪਣੇ

ਪਿਤਾ ਸ੍ਰ: ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ 

ਯਾਦਗਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ  ਮਾਤਾ

ਸਰਸਤੀ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਕਰਾਈ

 23 روپےسردار راگبیر سنگھ جی

بکھمیال کلر نے آپڑَیں

پِتا سردار لچھمنڑ سنگھ جی دی

یادگار وچ آپڑِیں ماتا

سرستی جی دی یاد وِچ کرائی

23 Rs Service rendered by Sardar Ragbit Singhi ji (of) Bathial Kallar in memory of his father 

Sardar Lachhman Singh and mother Sarsti ji. 

੨੫ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ ਸ੍ਰ: ਬੁਧ ਸਿੰਘ

ਸਪੁਤ੍ਰ ਸ੍ਰ: ਲਧਾ ਸਿੰਘ 

ਜੀ ਸੂਰੀ ਕਲਰ ਨਿਵਾਸੀ ਨੇ 

ਆਪਣੇ ਮਾਮਾਂ ਮਲਕ ........  

...... ਸਪੁਤਰ ਚੋ: ....... ਸਿੰਘ

........ ਚੋਹਾ ਖਾਲਸਾ ਨਿਵਾਸੀ ਦੀ 

ਯਾਦਗਾਰ ਵਿਚ 

੨ ਅੱਸੂ  ਸਮਤ ੧੯੯੭ 

25 رپے سیوا کرائی سردار بُدھ سنگھ 

سپُتر سردار لدھا سنگھ

جی سوری کلر نواسی نے

آپڑَیں ماما ملک ۔۔۔۔۔۔۔۔

سپُتر چوہدری ۔۔۔۔۔۔ سنگھ

۔۔۔۔۔۔ چوہا خالصہ نواسی دی

یادگار وِچ

2 اسو سمت 1997

  25 Rs Service rendered by Sardar Budh Singh s/o Sardar Ladha Singh ji Suri,

resident of Kallar Syedan in memory of his maternal uncle

Malik ......... s/o Chaudhry .......... Singh, a resident of Choha Kahlsa 

2 Assu Samvat 1997 (1940 AD)

.... ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ ..................................

ਜੀ ਲਮਰਦਾਰ ਧਮਾਲੀ

۔۔۔۔۔۔۔ سیوا کرائی ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

جی لمبردار دھمالی

......Service rendered ...............

ji Lambardar (an official of the revenue department), Dhamali. 

These plaques provide considerable information about the history of the construction of this building. Probably a gurdwara existed in this place for a long time and the construction of the new building started in the mid-1930s. At present the condition of the building is not good, as most of the plaster has fallen off. But the structure is still very solid and can be easily repaired and restored to its original beauty with some effort. Currently, the gurdwara is in control of a family from Kashmir, who settled here after 1947. They were very cooperative and allowed us to visit the gurdwara happily. 

Tariq Amir
May 28, 2023.
Islamabad.   

163. Serai Pakka, Khanpur, tehsil Gujar Khan!

The word serai is of Turkish origin and means a palace. In Persian and Urdu, it is widely used in the sense of an Inn or motel. The serais were common in the Middle East and central and south Asia. Along with baolis (step wells), these were an integral part of the road system. 

Serais were normally constructed along the main highways and were fortified, fort-like huge buildings. Which could accommodate a big caravan and provide all kinds of facilities for the stay of travellers. The primary purpose was to provide a safe and secure place for the caravans at night. Serais were located at a distance of 25 to 30 kilometers from each other. Just a few of them have survived the depredations of time and above all our negligence.

Such an example is Serail Pakka located at 33°18'34.87"N, 73°20'31.41"E about ten kilometers northeast of Gujar Khan, near the village Khanpur. It must have been located along the old route of the GT road, which no passes about six kilometers to the west. We visited it on 30 April on a pleasant afternoon. We approached it from the northeast from a lower ground and the first view was quite impressive. I only vaguely knew about its existence and was not sure what to find there. In the google maps the spellings of the place are given as Saray Pakka. 

The main entrance of the serai is northward and on this side, the complete wall still exists. Similarly, the eastern wall is still intact, though both are not in good condition. But the other two walls are almost completely gone. The whole structure is in bad condition and the interior of the serai is almost completely occupied and dozens of families are living inside and along the western and southern wall. 

The northern wall and the main entrance of the Serai Pakka. (30.04.2023.) 

The main gate of the serai. (30.04.2023.) 

The gate and a section of the wall. (30.04.2023.) 

Iftikhar Ahmad Bhatti.  (30.04.2023.) 

The writer. (30.04.2023.) 

While searching for some information about this serai, I found the following thesis, which provides the following information about the serail 

Architecture and Identity: 

The Occupation, Use, and Reuse of Mughal Caravanserais by 

Jennifer Lynn Campbell 

A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Doctor of Philosophy Department of Anthropology University of Toronto 

© Copyright by Jennifer Lynn Campbell 2011

Much less is known about Pakka Khanpur Serai than Gor Khuttree Serai from the historic documents. Jahangir’s nama mentions Pakka Khanpur Serai, suggesting its date of creation was prior to Jahangir’s rule (AD 1605-1628) (Dar 1999:125 from his reading of the Tuzk-i-Jahangiri). The travel notes of William Finch (AD 1611) mention ‘Pakka’ as a place along the Lahore/Kabul route (as discussed in Ansari 1975:32 and Foster 1921:168). Martin Neill (1845:308) stopped at “Serai Pucka”, while on military tour sometime between AD 1839 and 1842. The Narrative of the Second Sikh War by Edward Thackwell (1970:136) records the arrival of the British army at “Serai Pucka” on the eighth of March AD 1848. A military notice from January 21st , AD 1852, also mentions “Pucka” Serai in Rawalpindi District (Allen’s Indian Mail 1852:158); this notice informed all European men serving in the British forces and alongside the Native Corps at “Pucka” Serai that they were required to grow their mustaches. In Hari Ram Gupta’s (1999:14) History of the Sikhs, “Serai Pakka” is the location from which Shah Zaman addressed a letter to Ranjit Singh in approximately AD 1796. Local residents today are of two opinions. Some suggest the serai was built by the Mughal Emperor Jahangir in the early 1600’s, while others suggest the serai is a Sher Shah Suri period construction. At this time there is little artifactual reinforcement for this inherited knowledge. Archaeological research has not yet determined a date of construction, although the structure does not resemble other Suri period constructions.

Pakka Khanpur Serai was square in plan, measuring approximately 123 m north-south by 119 m east-west, with two gates and four bastions. Only a north gate survives today, along with portions of three bastions and several cells along each wall. The serai has an internal well and a mihrab in the west wall associated with the ruins of a mosque. 

The cells at Pakka Khanpur are similar in size and arrangement to those at Gor Khuttree, discussed in section 7.1.1. The front sections of the cells (a total of 4 cells were recorded) at Pakka Khanpur on average measure 3.30 m X 3.30 m while the rear section measures 2.65 m X 3.30 m. Differences between the two serais’ cells include the style of the doorway used to enter the rear section of the cells and the methods of construction of the ceilings. The front sections of the cells at Pakka Khanpur communicate with the rear sections via a rectangular doorway with gently rounded upper corners, while those at Gor Khuttree generally communicate with the rear section via an arched doorway.

 

Insie the Sera Pakka. (30.04.2023.) 

The view of the gate from the inside. (30.04.2023.) 

Houses inside the serai. (30.04.2023.) 

The massive gate. (30.04.2023.) 

The northeastern bastion. (30.04.2023.) 

The eastern wall. (30.04.2023.) 

Another view of the northern wall. (30.04.2023.) 

The southwestern bastion. (30.04.2023.) 

A room in the serai. Picture from the above-mentioned thesis.

It is to be noted that the southern wall has completely disappeared and similarly southeastern bastion too does not exist. 

This serai is another example of our lost heritage, our negligence, and our total disregard for historic buildings and monuments. Though there is not much that can be saved as the haphazard construction has completely destroyed most of the structure, including the rooms for travellers inside the serai. But the main entrance on the north side and the wall can still be preserved with some effort. It is a historic building with considerable significance and some steps should be taken to preserve it, even only if partially, before it is lost completely.  

Tariq Amir 

May 12, 2023.  

Islamabad